Sıkça Sorulan Sorular

Elektronik Ürün Senedi (ELÜS) lisanslı depolarda bulunan ürünleri temsilen çıkarılan elektronik belgedir.

ELÜS, Lisanslı Depo İşletmesince Elektronik Kayıt Kurallarına uygun olarak Elektronik Kayıt Kuruluşu tarafından kurulan ve işletilen veri tabanı ve/veya platform üzerinde oluşturulan elektronik kaydı ifade eder. Merkezi Kayıt Sistemine ihraç edilmiş olan Elektronik Ürün Senedi aksi mevzuatta belirtilmedikçe, ürünü aynı miktar, cins, sınıf ve kalitede temsil eder. Elektronik Ürün Senedi ile temsil edilen ürünler Lisanslı Depoculuk sistemi güvencesindedir.

ELÜS Piyasasında Arpa, Buğday, Çavdar, Çeltik, Fındık, Mercimek, Mısır, Nohut, Pamuk, Soya Fasulyesi, Ayçiçeği tohumu, Fasulye, Kabuklu Antep Fıstığı, Kuru Kayısı, Tritikale, Yulaf ve Zeytin’e dayalı olarak çıkarılan ELÜS’ler işlem görmektedir.

ISIN kodları, ulusal ve uluslararası sermaye piyasası işlemlerine söz konusu menkul kıymet işlemlerinin tam otomasyon ortamında gerçekleştirilmesi için menkul kıymetlere uluslararası standartlara uygun olarak, Türkiye’yi temsilen ilk iki harfi “TR” olmak kaydı ile toplam 12 haneden oluşacak şekilde tanımlanan yegane uluslararası menkul kıymet tanımlama kodudur.

ELÜS’lerin alım-satım işlemleri, ÜPAK’lar tarafından emir girişi yapılarak gerçekleştirilecektir. TÜRİB’de ELÜS alım satımı gerçekleştirmek isteyen tüm yatırımcıların işlem yapmaya başlamadan önce Ürün Piyasası Aracı Kurumlarından (ÜPAK) birine başvurarak gerekli tüm bilgi ve belgelerle kayıt altına alınması ve Takas Merkezi Üyeleri’nden birinde yatırım hesabı açması zorunludur.

Yatırımcıların ELÜS Piyasasında yapmış oldukları işlemlerin takası İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. tarafından gerçekleştirilecek olup, yatırımcıların satın alacakları ELÜS’lere ilişkin bedeli hesaplarına alım emrini sisteme girmeden önce yatırması esastır. Aynı şekilde, yatırımcıların satacakları ELÜS’leri satış emrini sisteme iletmeden önce hesaplarında hazır bulundurmaları esastır.

TÜRİB’de ELÜS piyasasında resmi tatil günleri haricinde hafta içi tam çalışma günlerinde 10:00-13:00 ve yarım çalışma günlerinde ise 10:00 – 11:00 saatleri arasında işlem yapmak mümkündür.

MKK sicil numaranızı ilgili yatırım hesabınızı açtığınız kurumdan (aracı kurum/banka) ya da e-devlet şifreniz ile Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş.’nin www.mkk.com.tr web sitesinden, e-ÜRÜN bölümünden (giriş için tıklayınız), “Benim Sayfam/Üyelik/Profil Bilgileri” kısmından öğrenmeniz mümkündür.

ELÜS alım işlemi yapmak isteyen yatırımcıların lisanslı depolara ürün bırakmış olması zorunluluğu bulunmamaktadır.

Lisanslı depoların ELÜS oluşturmaları için TÜRİB ile sözleşme imzalamaları gerekmektedir.

Üyelerin müşterilerine sunacakları hizmetler nedeniyle talep edebilecekleri asgari ve azami komisyon oranları ile ücretler Borsa’nın görüşü alınarak Bakanlık tarafından belirlenir. Söz konusu ücret ve komisyonlara ilişkin esaslar Üye ile müşterisi arasında imzalanan Müşteri Çerçevede Sözleşmesinde yer alır.

Yatırımcılar, herhangi bir aracı kurum/bankada yatırım hesabı açtıklarında, kendilerine MKK sicil numarası tanımlanır. Söz konusu durum lisanslı depoda ürünü bulunan ve bulunmayan yatırımcılar açısından farklılık göstermemektedir.

MKK sicil numarası almak için bir aracı kurum veya banka üzerinden yatırım hesabı açmak gereklidir. Aracı kuruluş, MKK’ya yatırımcının kimlik ve iletişim bilgilerini iletmek suretiyle sicil numarası talebinde bulunur. MKK, yatırımcının bilgilerini kontrol ettikten sonra sicil numarasını aracı kuruluşa bildirir. Aracı kuruluş, yatırımcıya sicil numarasını ve şifresini iletir.

TÜRİB ELÜS Piyasasında gerçekleştirilen işlemler müşteriye en geç gün sonunda olmak üzere ÜPAKlar tarafından imzalatılan müşteri çerçeve sözleşmesinde belirtilen sürede ve şekilde aracılık hizmeti alınan ÜPAK tarafından ELÜS İşlem Sonuç Belgesi ile elektronik ortamda müşteriye iletilir ve elektronik ortamda erişim sağlanır.ELÜS İşlem Sonuç Belgesi en az aşağıdaki bilgileri ihtiva eder:

a) Borsa üyesinin ünvanı, vergi dairesi ve vergi kimlik numarası, birim/şube kodu (ELÜS İşlem Sonuç Belgesini düzenleyen her müstakil şube veya birimi tanıtmak üzere verilecek kod numarası).

b) İşlemin tarafı alıcının veya satıcının adı-soyadı/ünvanı, T.C. kimlik numarası/vergi kimlik numarası.
c) İşlemin karşı tarafı Borsa üyesinin ünvanı, vergi dairesi ve vergi kimlik numarası.
ç) Düzenleme tarihi.

d) Her hesap dönemi başından itibaren 1’den başlamak üzere düzenleme sırasına göre verilecek belge müteselsil sıra numarası (Her müstakil şube veya birim itibarıyla her hesap dönemi başından itibaren 1’den başlamak üzere düzenlenme sırasına göre verilecek müteselsil sıra numarası).

e) İşlem tarihi, işlem numarası ve işlem tipi.

f) ELÜS’e dayanak olan emtiaya ilişkin bilgileri içeren kod (ISIN), ELÜS’ün temsil ettiği ürünün türü, tipi, miktarı, hasat yılı ile lisanslı depo işletmesinin ünvanı ve ürünün depolandığı yer.
g) Alım veya satım bedeli.

ğ) Varsa komisyon tutarı ve diğer kesintiler.

h) “452 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği uyarınca düzenlenmiştir.” ibaresi.

İşlem sonuç belgesi için tıklayınız.

ELÜSlerin TÜRİB tarafından Borsa üyesi olarak yetkilendirilen ürün piyasası aracı kurumları (ÜPAKlar) üzerinden TÜRİB’de alım satıma konu edilmesi durumunda her bir alım satım işlemi için ELÜS Alım Satım Belgesi yerine ELÜS İşlem Sonuç Belgesi düzenlenmesi gerekmektedir. ELÜS İşlem Sonuç Belgesi Vergi Usul Kanunu uyarınca düzenlenmesi zorunlu belgeler kapsamına alınmıştır (Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği Sıra No: 452). ELÜS alım satımına taraf olanlar bu işlemler için ayrıca fatura veya diğer herhangi bir belge düzenlemeyecek, bu işlemler Borsa üyesi aracı kurumlar tarafından düzenlenen ELÜS İşlem Sonuç Belgesi ile tevsik edilecektir.

İşlem sonuç belgesi için tıklayınız.

Lisanslı depo işletmelerinin çıkardığı ELÜS’ler üzerinden gerçekleştirilen işlemlerle ilgili olarak; MKK’dan www.mkk.com.tr alınan raporlardan konu ile ilgili bilgilere ulaşılabilmektedir. Lisanslı depoların düzenleyeceği fatura kapsamında ELÜS Alım Satım belgeleri, Merkezi Kaydi Sistem uygulamasındaki ELÜS Raporları altında yer alan RP374 Lisanslı Depo Bazında ELÜS Alım Satım Bilgi Raporundan raporlanabilmektedir. Konuya ilişkin raporlama@mkk.com.tr e-posta adresinden detaylı bilgi alınması mümkündür. Lisanslı depo işletmelerinin kendi nam ve hesaplarına yatırımcı olarak TÜRİB’de işlem yapmaları durumunda uygulanan ücret tarifesine buradan ulaşabilirsiniz.

Normal seansta (TMO ve anlaşmalı virman dışındaki işlemlerde) girilen emirlerde; daha iyi fiyattan veya aynı fiyattan karşı emirler arasında önce fiyat sonra zaman önceliği olandan eşleşme gerçekleşmektedir. Buna ilaveten yapılması gereken herhangi bir husus bulunmamaktadır. TMO’nun satış emri ve satıcı tarafından alıcı bilgileri ile girilen anlaşmalı özel emirlerde alıcı tarafından onay verildikten sonra işlem gerçekleşmektedir.

ELÜS işlemlerinde TÜRİB tarafından alıcıdan kesilen herhangi bir ücret bulunmamaktadır. Yatırımcı işleminin gerçekleştiği hesabın bulunduğu takas üyesi (aracı kurum/banka) tarafında ise Takasbank Şartlı Virman Ücreti+BSMV ile takas üyesi komisyonu alınmaktadır. Takas üyesi tarafından uygulanan ücret detaylarının takas üyesi kuruluş ile iletişime geçmek suretiyle detaylı bir şekilde öğrenilmesi mümkün olup, söz konusu bilgi dikkate alınarak ilgili hesapta yeterli bakiye bulundurulması durumunda alış emri verildiğinde herhangi bir sorun ile karşılaşılmayacaktır. Özel emirlerde alıcı tarafın bakiyesinin yetersiz olması durumunda ise girilen satış emirleriyle ilgili işlemler iptal olarak gözükecektir.

Borsamız web sitesinde Günlük Bülten tarihsel olarak verilmektedir. Söz konusu ürünün işlem görmediği günlerde eski tarihli bültenlerden fiyat bilgisi edinilmesi mümkündür. Diğer yandan, ürünün sigortalanacağı tarihte ürün TÜRİB’de işlem görmemiş ise (veya TÜRİB açılış tarihi olan 26.07.2019’dan itibaren söz konusu üründe herhangi bir işlem gerçekleşmemiş ise) belirlenecek fiyat işlemi yapan tarafın inisiyatifindedir.

Elektronik kayıt kuruluşu olan Merkezi Kayıt Kuruluşu’na (MKK) MKK tarafından istenen belgelerle başvurulması ile MKK nezdinde ilgili mirasçılara virman işlemi gerçekleştirilebilecektir. Konuya ilişkin olarak MKK’nın ihroperasyon@mkk.com.tr e-posta adresinden bilgi edinilmesi mümkündür.

ELÜS ile ilgili olarak, çiftçilere verilen Devlet desteğinde TÜRİB faaliyete geçtikten sonra bir değişiklik olmamış olup başlıca destekler aşağıda verilmektir. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan detaylı bilgi edinilebilmesi mümkündür.

• Depo Kira Desteği
• Kredi Faiz Desteği
• Vergi İstisnaları

Detaylı bilgi için tıklayınız.

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’na 5904 sayılı Kanunla eklenen geçici 76. maddeyle 5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu kapsamında düzenlenen ürün senetlerinin elden çıkartılmasından doğan kazançların 31.12.2028* tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden istisna olduğu düzenlenmiş olup buna ilişkin usul ve esasları belirlemeye Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkilidir.

(*) 28.12.2023 tarihli ve 32413 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “7491 Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” başlıklı Kanunun 14.Maddesiyle “193 sayılı Kanunun geçici 76 ncı maddesinin birinci fıkrasında yer alan ‘31/12/2023’ ibaresi ‘31/12/2028’ şeklinde değiştirilmiştir.

5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu’nun 17 nci maddesinin üçüncü fıkrası; “Bu Kanun çerçevesinde ürün senedine bağlanmış tarım ürünlerinin haczi, ancak ürün senedinin haczi suretiyle yapılır.” hükmünü haizdir.

Ayrıca, 12.11.2011 tarih ve 28110 sayılı Resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Elektronik Ürün Senedi Yönetmeliği’nin 5 inci maddesinde yer alan hükümler gereği Lisanslı Depolar uhdesindeki dayanak varlıkların tek başına haczi mümkün bulunmamakta, söz konusu dayanak varlık ancak elektronik ürün senedi (ELÜS) aracılığıyla haczedilebilmektedir.

Haczin tesis edilmesine yönelik işlemler Elektronik Kayıt Kuralları’nın 17’nci maddesinde yer almakta olup söz konusu madde uyarınca haczin EKK üyesi banka ve finans kuruluşları tarafından ELÜS’lerin saklandığı hesaplar üzerinde uygulanacağı hükme bağlanmıştır. 

Bu çerçevede, İcra Müdürlükleri dahil yasal mercilerin, Lisanslı Depo İşletmeleri nezdindeki dayanak varlık olan fiziki ürün üzerinde haciz işlemi uygulaması, yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri çerçevesinde mümkün değildir.

“Son depolama tarihi gelen bir ürüne ilişkin ELÜS, son depolama tarihi akşamı ELÜS olarak işleme kapatılır, TÜRİB İşlem Platformunda alım-satıma konu edilemez. Ürünler mudî tarafından teslim alınıp ürün olarak kullanılabilir, satılabilir. Konuya ilişkin Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Yönetmeliği’nin 33 üncü maddesi düzenlemesi aşağıda verilmektedir:

(1) Ürünün azami depolama süresi 36 ayı geçmemek üzere ürünün çeşidine göre Bakanlıkça belirlenir. Ürünün son depolama tarihine kadar geri alınması gerektiği, aksi takdirde ürünün lisanslı depo işletmesince satılabileceği hususu, mudiye veya yetkili temsilcisine lisanslı depo işletmesi tarafından son depolama tarihinden kırk beş gün önce bildirilir.

(2) Son depolama tarihine kadar geri alınmayan ürünler, lisanslı depo işletmesince  satılabilir. Bu durumda, depolama ücreti ve diğer masraflar satış bedelinden düşülerek geri kalan tutar yedi iş günü içinde ilgiliye ödenir. Bu fıkra uyarınca satılan ürünlere ilişkin düzenlenen ürün senetleri, lisanslı depo işletmesince derhal iptal edilerek mudiye  bilgi verilir.”

Hayır, TMO’dan alınan ürünler TÜRİB ELÜS Piyasasında satılamaz.

Evet, bu noktada çiftçi olunması şartı aranmamaktadır. Yatırımcılar lisanslı depoya ürünlerini koyabilirler.

TÜRİB ile veri dağıtım sözleşmesi imzalayan veri dağıtım kuruluşlarına Borsa tarafından sağlanan mesajlaşma servisleriyle ELÜS Piyasasında işleme açık ELÜSler için işlem kodu bazında yüzeysel ve derinlikli veriler yayımlanır. Söz konusu verilere erişim için Veri Dağıtım Kuruluşlarına abone olunması gerekmekte olup, hizmet sağlayan kuruluşlar hakkında bilgi almak için tıklayınız.

TÜRİB ELÜS Piyasasına iletilen emirler günlük emirlerdir. İletimi yapılan alım veya satım emirleri işleme dönmemesi halinde tam çalışma gününde saat 13:00, yarım çalışma gününde ise saat 11:00 itibari ile seansın bitmesini takiben silinir. Girilen emrin karşı emirle eşleşip işlem gerçekleşmesi, söz konusu ISIN’da uygun fiyat ve miktarlı karşı emrin olması ile ilgilidir. Uygun emir yoksa, eşleşme gerçekleşmez ve seans sonunda söz konusu emirler sistem tarafından iptal edilir.

Ürün gruplarına göre değişiklik gösteren ürünlerin depolama sürelerine web sitemizde Lisanslı Depolar alanından ulaşabilirsiniz.

Ürün desteklemesi ödemelerinde başvuru usulleri ve destekleme esasları T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından uygulanan Cumhurbaşkanlığı Kararları temel alınarak yürütülmektedir. Söz konusu Karara istinaden 14.11.2021 tarihinde yayınlanan ve 26.09.2024 tarihinde yapılan değişiklikler ile son halini alan) Bitkisel Üretime Yönelik Desteklemeler ile Diğer Bazı Tarımsal Desteklemelere Ödeme Yapılmasına Dair Tebliğ (Tebliğ No: 2024/31) içeriğinde; desteklerden faydalanılması için son depo kira ücreti faturasının ibrazı Tarım İl veya İlçe Müdürlüklerine teslimi zorunlu kılınmıştır. Diğer bir ifade ile kira desteği ödemesi için kira bedeline ilişkin faturanın lisanslı depo tarafından düzenlenmiş olması gerekmektedir. Söz konusu Tebliğe Borsamız web sitesi üzerinden ulaşabilirsiniz.

Destekleme ödemeleri ve bahsi geçen Tebliğ’e ilişkin detaylı bilgiler Tarım İl ve İlçe Müdürlüklerinden temin edilebilir.

Bitkisel Üretime Yönelik Desteklemeler ile Diğer Bazı Tarımsal Desteklemelere Ödeme Yapılmasına Dair Tebliğ (Tebliğ No: 2024/31) içeriğinde ödeme için yapılacak başvuruda;

– Kira desteği için; lisanslı depo işletmesince üretici/üretici örgütü adına düzenlenmiş olan ve üzerinde isim/unvan, TC/Vergi No, fatura düzenlenme tarihi, ürün adı, ürün miktarı, ürünün depoya giriş tarihi ve ürünün depoda kaldığı gün sayısı bilgilerinin eksiksiz olarak yer aldığı depo kira ücreti faturası,

– Üretici örgütünün başvurusu halinde üreticilerden alacağı Tebliğ’in 38 numaralı ekinde yer alan Taahhütname ve üretici örgütlerine kayıtlı çiftçi listesini dikkate alarak, Tebliğ’in 39 numaralı ekinde yer alan Müracaat Dilekçesi ile birlikte teslim alınmasından, TBS’ye girişinin sağlanmasından ve oluşturulan askı icmalleri ile kesin icmallerin kontrol edilerek onaylanmasından sorumludur.