Elektronik Ürün Senedi (ELÜS) Nedir?

Elektronik Ürün Senedi (ELÜS) Elektronik Ürün Senedi (ELÜS) lisanslı depolarda bulunan ürünleri temsilen çıkarılan elektronik belgedir. 

Elektronik ürün senedi (ELÜS), lisanslı depo işletmesince, Elektronik Kayıt Kurallarına uygun olarak Elektronik Kayıt Kuruluşu tarafından kurulan ve işletilen veri tabanı/platform üzerinde oluşturulan elektronik kaydı ifade eder. Merkezi Kayıt Sisteminde ihraç edilmiş olan ELÜS, aksi mevzuatta belirtilmedikçe ürünü, aynı miktar, cins, sınıf ve kalitede temsil eder. ELÜS ile temsil edilen ürünler, Ticaret Bakanlığı tarafından düzenlenen ve denetlenen lisanslı depoculuk sistemi güvencesindedir. 

Elektronik Ürün Senetlerinin  güven, serbest rekabet ve istikrar içinde şeffaf ve kolay bir şekilde işlem görebilmesini teminen 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu’nun 53 üncü maddesi çerçevesinde ELÜS ve ELÜS’e dayalı vadeli işlem sözleşmelerinin işlem gördüğü piyasaları işletmek üzere Borsamız kurulmuştur.  

Borsamızın kuruluşunu takiben faaliyete geçirilmesine ilişkin yürütülen çalışmalar sonucunda Ticaret Bakanlığı tarafından verilen izin ile 26 Temmuz 2019 tarihinde Elektronik Ürün Senedi Piyasasında ilk gong çalınmıştır. Böylece, lisanslı depolarda uzun süreli saklanabilen tarım ürünlerini temsil eden Elektronik Ürün Senetleri, ulusal bir borsa çatısı altında sadece TÜRİB’de işlem görmeye başlamıştır. 

Elektronik Ürün Senedi Piyasasında, depolanması amacıyla teslim ettiği ürün için Lisanslı Depo İşletmesince düzenlenen ELÜS’ü elinde bulunduran veya Borsada söz konusu senetlerin alım satımını gerçekleştirmek isteyen tüm gerçek veya tüzel kişiler “Yatırımcı” olarak işlem yapabilirler.  

Emirler yatırımcılar tarafından TÜRİB internet sitesinden erişilebilen “TÜRİB İşlem Platformu”na kullanıcı adı ve şifre ile giriş yapılarak iletilir. Gerçekleşen işlemler aynı gün valörlü olarak takasa konu edilir. Takas, İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. (Takasbank) üzerinden Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş. (MKK) ile birlikte gerçekleştirilir. Piyasa işleyiş esasları detaylı olarak TÜRİB ELÜS Piyasası Yönergesi  ve  ELÜS Piyasası Prosedürü’nde  yer almaktadır.

Yetkili Sınıflandırıcı 

Kanun kapsamında lisans almış olan ve tarım ürünlerini analiz eden, Elektronik Ürün Senedine konu ürünün nitelik ve özelliklerini belirleyen, standartlara uygun olarak sınıflandıran ve bu durumu belgelendiren laboratuvarları işleten gerçek ve tüzel kişilerdir. Yetkili sınıflandırıcılar T.C. Ticaret Bakanlığı tarafından denetlenmektir. 

Lisanslı Depo İşletmesi 

Tarım ürünlerinin depolanmasıyla iştigal eden ve 5300 Sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu kapsamında geçerli bir lisans belgesine sahip anonim şirketlerdir. Lisanslı depolar Ticaret Bakanlığı tarafından düzenlenmekte ve denetlenmektir. 

Elektronik Kayıt Kuruluşu (EKK) 

Elektronik ürün senedinin (ELÜS) Elektronik Kayıt Sistemi üzerinden oluşturulmasını sağlamak, bu senetlere bağlı tüm hak ve yükümlülükler ile işlemleri ilgili taraflar itibarıyla kayden izlemek amacıyla Ticaret Bakanlığı’ndan lisans almış anonim şirket olup bu kapsamda Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş. (MKK), EKK olarak yetkilendirilmiştir.  

Elektronik Kayıt Kuralları 

Elektronik Ürün Senedinin oluşturulmasına, bunlara bağlı tüm hak ve yükümlülükler ile işlemlerin ilgili taraflar itibariyle kayden izlenmesine ilişkin EKK’nın önerisi üzerine T.C. Ticaret Bakanlığı’nca belirlenen usul ve esaslardır. 

ELÜS İhracı

ELÜS ihracı için öncelikle ürün sınıflandırma kriterlerine göre belirlenen işlem kodu (ISIN) lisanslı depolar tarafından Türkiye’nin merkezi numaralandırma kuruluşu olarak hizmet veren Takasbank’dan alınır. Yetkilendirilmiş sınıflandırıcı tarafından analizi gerçekleştirilen ürün Lisanslı Depo İşletmesi tarafından teslim alınır. Bu sırada MKK’nın Merkezi Kayıt Sisteminde Elektronik Ürün Senedi ilgili işlem kodunda (ISIN) oluşturularak yatırımcının takas üyesi aracı kuruluşta bulunan hesabına aktarılır. Böylece Elektronik Ürün Senedi ihracı gerçekleştirilmiş olur.

Ayrıntılı bilgi için bakınız Takasbank ELÜS Hizmetleri, MKK Merkezi Kaydi Sistem İş ve Bilişim Uygulama İlke ve Kuralları Yönergesi ve MKK ELÜS İşlemleri Kullanıcı Kılavuzu.