ELÜS Piyasası Anlaşmalı İşlem Türleri
- Anlaşmalı İşlem
Borsa dışında elektronik ürün senedi (ELÜS) alıcısı ile satıcısı arasında yapılan anlaşmaya konu işlemlerdir. Bu işlemlere ilişkin özel emir girişleri fiyat, miktar ve taraf bilgileri ile birlikte aracı ürün piyasası aracı kurumları (ÜPAKlar) üzerinden Borsaya iletilir. Bu emirler normal emir defterine iletilmeden, anlaşmalı işlem bildirimi olarak gerekli kontrollerden geçtikten sonra eşleşerek nakit ve/veya ELÜS takasına konu edilir.
Alıcı veya satıcının herhangi biri tarafından aracısı ÜPAK üzerinden Borsaya iletilen emirleri karşı taraf onayladıktan sonra eşleşir ve işleme dönüşür.
- Anlaşmalı İşlem Türleri
- SERBEST ŞARTLI ANLAŞMALI İŞLEM: Bu anlaşmalı işlem tipinde Borsa tarafından fiyat ve miktar koşulu aranmaz. Alıcı ve satıcı taraflar herhangi bir fiyat miktar sınır olmadan serbestçe emirlerini iletirler.
Örnek Serbest Tipinde Anlaşmalı İşlemine Konu Özel Emir İletimi:
| A Alıcı | S Satıcı |
| A alıcısı, X ELÜS’ünün S satıcısından alım emrini iletir veya S satıcısı tarafından iletilen satım emrini onaylar. | S satıcısı, X ELÜS’ünü A alıcısına satış emrini iletir veya A alıcısı tarafından iletilen alım emrini onaylar. |
| Borsa tarafından herhangi bir fiyat ve miktar kısıtı konulmayan emirlerdir. Taraflarca serbestçe belirlenen ELÜS fiyatı, miktar ve taraf bilgileri iletilir. | |
- AVANS/MAHSUPLU ANLAŞMALI İŞLEM: ELÜS alıcısının, ELÜS satıcısına Borsa dışında önceden yaptığı avans ödemelerinin satış işlem tutarından mahsup edilerek takasa konu edildiği anlaşmalı işlem türüdür. Emir anında nakit blokajı, işlem tutarından avans tutarı mahsup edilerek net nakit tutara konur. Bu anlaşmalı işleme konu özel emirlerde fiyat, miktar ve taraf bilgileri ile mahsup tutarı (azami işlem tutarı kadar olabilir) girilir. Takas aşamasında avans tutarının mahsup edildiği net nakit tutar satıcının hesabına yatırılır.
Örnek Avans/Mahsup Tipinde Anlaşmalı İşlemine Konu Özel Emir İletimi:
| Alıcı A | Satıcı S |
| A alıcısı, S satıcısının X lokasyonundaki Y ELÜS’ünün kendisi tarafından alımına dair emrini iletir veya Satıcı tarafından girilen emri onaylar. | S satıcısı, X lokasyonundaki Y ELÜS’ünün kendisi tarafından A alıcısına satışına dair emri iletir veya A alıcısı tarafından girilen emri onaylar. |
| Taraflarca anlaşılan ELÜS fiyat bilgisi ile avans tutarı, miktar ve taraf bilgileri emir içerisinde iletilir/onaylanır. | |
- HİBEYE KONU ANLAŞMALI İŞLEM: Hibe anlaşmalı işlemlerinde alıcının satıcıya ödeme yükümlülüğü olan alış tutarı, nakit olarak değil; taraflar arasındaki anlaşmaya göre (un veya benzeri diğer emtia şeklinde) Borsa dışında ödenir. Diğer bir deyişle işleme konu nakit takası gerçekleştirilmez, ELÜS takası gerçekleştirilir.
Örnek Hibe Tipinde Anlaşmalı İşlemine Konu Özel Emir İletimi:
| Alıcı A | Satıcı S |
| Alıcı A, S satıcısının X lokasyonundaki Y ELÜS’üne ilişkin alım emrini, işlem tutarına eşit mahsup tutarı bilgisi ile iletir veya S Satıcı tarafından iletilen emri onaylar. | S satıcısı, X lokasyonundaki Y ELÜS’ü karşılığında işlem tutarına eşit mahsup tutarı bilgisiyle satım emrini iletir veya A alıcısı tarafından girilen emri onaylar. |
| ELÜS emri fiyat, miktar, hibe tutarı ve taraf bilgileriyle iletilir. Hibe tutarı işlem tutarına eşit olduğu için ELÜS takasına konu edilir, nakit takasa konu edilmez. | |
- TRAMPAYA KONU ANLAŞMALI İŞLEM: İşlem taraflarının, ELÜS alımı/satımı için nakit ödeme yerine farklı bir ELÜS’ü sattığı/aldığı işlem türüdür. Her işlemde yükümlülük ELÜS olarak yerine getirilir. Diğer bir deyişle bu işlem tipinde nakit takası yoktur. Bu nedenle işlemin nakit tutarı kadar mahsup tutarı, emirle birlikte Borsaya iletilir.
Örnek Trampa Tipinde Anlaşmalı İşlemine Konu Özel Emir İletimi:
| X ELÜS’Ü KARŞILIĞI Y ELÜS’ÜNÜN TRAMPASI | |
TRAMPA1 Alıcı A | Satıcı S |
| Alıcı A, X ELÜS’ünün alım emrini iletir veya S satıcısı tarafından iletilen ELÜS satım emrini onaylar. | Satıcı S, A Alıcısına X ELÜS’ünün satış emrini iletir veya A alıcısı tarafından iletilen X ELÜS’ünün alış emrini onaylar. |
TRAMPA2 Alıcı S | Satıcı A |
| Alıcı S, Y ELÜS’ünün Satıcı A’dan alım emrini iletir veya Satıcı A tarafından iletilen Y ELÜS’ünün satım emrini onaylar. | Satıcı A, Y ELÜS’ünün satım emrini Alıcı S’ye iletir veya Alıcı S tarafından iletilen Y ELÜS’ünün alım emrini onaylar. |
| Trampa anlaşma işlemine konu özel emirlerde nakit tutarı kadar mahsup tutarı bilgisi emirle birlikte iletilir. | |
Tarladan Lisanslı Depoya Tarımsal Ürünlerin Yolculuğu infografiği için tıklayınız.